Czym jest terapia ekspresyjna?

Terapia ekspresyjna oparta na twórczym rozwoju to nowy, integracyjny nurt terapii sztuką. Wykorzystuje on różne media artystyczne jako środek ekspresji i komunikacji ze sobą i otoczeniem zakładając, że synergia działań twórczych przyspiesza proces uzdrawiania, stymulując różne obszary mózgu, eksplorując różne rodzaje inteligencji i finalnie prowadząc do lepszej integracji ciała i umysłu. 

A prościej?

Zanim chodzisz - tańczysz. Zanim mówisz - śpiewasz. Zanim piszesz - rysujesz. Twórcza ekspresja to pierwszy język jakim wyrażasz siebie i komunikujesz się ze światem. Dlatego jest ona najprostszą drogą do twojego wnętrza, a jednocześnie drogą do wolności. Łatwiej jest docierać do swoich myśli i uczuć oraz odkrywać rozumieć i rozwiązywać problemy,  wyrażając je symbolicznie lub metaforycznie, przez ruch, dźwięk, czy obraz. Mówienie czasem po prostu nie wystarcza.

A głębiej?

Mimo, że w naszym świecie panuje kult materii i intelektu, czyli tego co mierzalne i racjonalne, to właśnie intuicja i wyobraźnia są najlepszą drogą do istoty siebie. Ponieważ to one prowadzą do Twojej nieświadomości, w której gromadzą się popędy, instynkty, fantazje, oraz zapomniane i wyparte treści, naładowane intensywną energią emocjonalną, wzorcami zachowań i całym morzem tego, czego jeszcze o sobie nie wiesz. Te nieświadome treści przejawiają się w postaci metafor i symboli w mitach, przypowieściach, baśniach, poezji, sztuce, tańcu, rytuałach, a także w snach. Dlatego to właśnie one służą jako narzędzia, podczas sesji i warsztatów twórczego rozwoju i terapii ekspresyjnej.

Jak to działa?

Terapia ekspresyjna i twórczy rozwój mogą mieć działanie:

rozwojowe

integracyjne

transformacyjne

edukacyjne lub

terapeutyczne.

A precyzyjniej?

Celem terapii ekspresyjnej jest dotarcie do potencjału twórczego dziecka, który masz w sobie. Powrót do beztroski, lekkości i nieskończonych możliwości, ale też pełnego zaangażowania i głębokiej satysfakcji, oraz poczucia mocy, któremu towarzyszy całkowita wolność od oceny i lęku. Jak już pewnie wiesz, większość barier masz w sobie, a stan przepływu/flow, którego doświadczasz tworząc pozwala na uwolnienie potencjału, znalezienie odpowiedzi i osiągnięcie dobrostanu.

Czy skuteczność terapii ekspresyjnej jest udowodniona naukowo?

“Najlepszymi dowodami na skuteczność terapii ekspresyjnej są opinie pacjentów. Zdecydowana większość z nich, mając wybór metody terapeutycznej, uważa twórczą ekspresję, za najskuteczniejszą i najszybciej poprawiającą ich jakość życia i dobrostan.” Cathy Malchiodi, PhD, REAT, Psychologist, Traumatologist, and Expressive Arts Therapist. 

Poniżej zamieściłam wybrane wyniki badań z ostatnich 10 lat.

Czym terapia ekspresyjna różni się od zajęć plastycznych czy sztuki?

Zarówno w sztuce jak i na zajęciach plastycznych główny nacisk położony jest na opanowanie technik artystycznych i efekt końcowy - fizyczne dzieło. Natomiast w terapii ekspresyjnej (i twórczym rozwoju), najważniejszy jest proces emocjonalny i refleksja nad tym jaką prawdę odsłania powstała praca, której celem jest wizualizacja treści nieświadomych.

Czy trzeba mieć zdolności plastyczne, żeby uczestniczyć w zajęciach, sesjach lub warsztatach?

Nie musisz mieć ani „zdolności” plastycznych, ani wcześniejszego doświadczenia, ani wiedzy. Twój Krytyk Wewnętrzny, Perfekcjonist(k)a i Prymus(ka) nie mają wstępu na zajęcia. W terapii ekspresyjnej nie ma podziału na ładne i brzydkie, dobre czy złe, udane czy nieudane. Każde stworzone przez ciebie dzieło jest ważne, ponieważ niesie ze sobą cenne informacje. 

Kiedy powstała terapia sztuką?

Terapia sztuką, zwana inaczej arteterapią, jako formalnie zorganizowana praktyka medyczna pojawiła się w połowie XX wieku. Za jej narodziny uznaje się rok 1945, kiedy brytyjski artysta Adrian Hill opublikował swoje idee w książce „Sztuka kontra choroba”. Hills pracując z pacjentami chorymi na gruźlicę zauważył, że angażowanie ich w proces artystyczny korzystnie wpływało na ich proces zdrowienia. Jego teorie i praktyki zostały w dość szybkim tempie sformalizowane i przyjęte przez szpitale i instytucje w całej Europie. Hills wierzył, że uprawianie sztuki „w chorobie i zdrowiu” może odwrócić społeczeństwo od wojny, zwiększając uznanie twórczości artystycznej. Uważał też, że po wojnie, która zniszczyła „umysły, ciała i nadzieje” potrzeba psychologicznego uzdrowienia bardziej niż zwykłej fizycznej naprawy mienia i majątku.

W podobnym czasie w Stanach Zjednoczonych arteterapia została spopularyzowana przez psychoterapeutkę psychoanalityczną Margaret Naumburg (Szpital Psychiatryczny Stanu Nowy Jork), oraz skoncentrowaną na uzdrawiającej mocy procesu twórczego artystkę Edith Kramer. Innymi ważnymi pionierkami tej metody były Harriet Wadeson (Szpital St. Elizabeth) i Myra Levick (Szpital Hahnemann w Filadelfii, Pensylwania).

Kiedy powstała terapia ekspresyjna?

Terapia ekspresyjna to nowy nurt terapii sztuką, który rozwinął się w Stanach Zjednoczonych pod koniec minionego stulecia. Od zarania dziejów sztuka stanowiła narzędzie nie tylko dokumentowania zewnętrznej rzeczywistości, ale też krajobrazów wewnętrznych. Jednak to XX wiek jest czasem najintensywniejszych poszukiwań metod, które wykorzystując sztuki wizualne, ruch, dramę, muzykę, śpiew, poezję i inne działania twórcze, wspierałyby rozwój osobisty człowieka, a zarazem rozwój społeczności. Ważni przedstawiciele tego kierunku to: Carl Gustav Jung, Alejandro Jodorowski. Ruth St Denis, Anna Halprin czy Jerzy Grotowski. W 1994 roku założono Międzynarodowe Stowarzyszenie Terapii Sztukami Ekspresyjnymi (IEATA).

Czy terapia sztuką / sztuki ekspresyjne są znane w Polsce?

W Polsce terapia sztuką, a zwłaszcza terapia ekspresyjna są  dziedzinami wciąż nowymi i wykorzystywane są głównie klinicznie. Jednak w dobie nawarstwiających się kryzysów (pandemia, wojna, recesja, wyzwania zawodowe, relacyjne i rodzicielskie) stają się coraz bardziej popularnym narzędziem terapeutycznym i rozwojowym.

Wpływ zajęć online z zakresu terapii sztuką na funkcje ego, regulację emocji i style przywiązania u pacjentów o  osobowości neurotycznej [Styczeń, 2024]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0883941723001747

Wpływ terapii sztuką na amerykańskich żołnierzy doświadczających PTSD - praca z maską [Lipiec 2023]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197455623000576

Interaktywne terapie twórcze tańcem i sztuką jako interwencje w leczeniu PTSD u dzieci w wieku szkolnym z doświadczeniami uprowadzeń [Maj-Czerwiec, 2023]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0882596323000210

Wpływ terapii sztuką na poziom lęku i nadziei u pacjentek z nowotworem ginekologicznym poddawanych chemioterapii [Wrzesień, 2022]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197455622000685

Skuteczność terapii sztuką u osób z zaburzeniami odżywiania: przegląd systematyczny metod mieszanych. [Listopad, 2021]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197455621001040

Wpływ terapii sztuką na młodych syryjskich uchodźców przebywających ponad rok w Stanach Zjednoczonych: badanie interwencyjne [Lipiec, 2020]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197455620300381

Terapia sztuką w zdrowiu psychicznym: Analiza badań z lat 1994-2004. O skuteczności arteterapii u pacjentów chorych na depresję, zaburzenie osobowości typu borderline, schizofrenię i zespół stresu pourazowego [Luty, 2016]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197455615000696

Skuteczność terapii sztuką na ogólny stan zdrowia, poziom lęku i poczucie sprawczości gospodyń domowych w Teheranie [Marzec, 2015]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0924933815306659

Wpływ terapii sztuką na pacjentów z depresją [Lipiec, 2013]

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0197455613001123